Kanker is een ziekte die lijkt te gedijen onder zuurstofarme omstandigheden. Chemotherapie en radiotherapie zijn het minst effectief bij de behandeling van tumoren die last hebben van hypoxie (gebrek aan zuurstof). Hyperbare zuurstoftherapie is een behandelwijze waarbij de patiënt 100% zuurstof inademt in een drukcabine waarin de druk hoger is dan de omgevingsdruk (1013 hPa)
De werking van deze therapie is gebaseerd op de wet van Henry: onder druk lossen gassen op in vloeistof. Dus als patiënten in de drukcabine via een masker 100% zuivere zuurstof inademen, zal er meer zuurstof in het bloed oplossen. Deze “onder druk zuurstof” kan de effectiviteit van zowel radiotherapie en chemotherapie verbeteren.
In recente laboratoriumstudies versterkt hyperbare zuurstoftherapie de tumor bestrijdende werking van een aantal anti-kanker geneesmiddelen, zoals taxol, adriamycine, Gemzar, 5-FU en melfalan. Bovendien blijkt deze behandeling nuttig bij het voorkomen en verminderen van de nadelige effecten van bestralingen (bijvoorbeeld laryngeale radionecrose, proctitis, optische neuropathie, hersen necrose, symptomatische stralingsreacties in de darm en de urineblaas, en naderhand optredend stralingsletsels van zacht weefsel en botverwondingen).
Hyperbare zuurstoftherapie kan ook direct tumor dodende gevolgen hebben, want het verhoogt het niveau van reactieve zuurstofverbindingen die de tumor beschadigen. Sommige onderzoekers menen dat deze benadering effectief is tegen leukemie en borst-, prostaat-, hoofd en nek-, long-, blaas- en hersenkanker (kwaadaardige gliomen). Er zijn echter meer onderzoeken nodig om te bepalen of hyperbare zuurstoftherapie kan worden toegepast op stand-alone basis. Meer voor de hand liggend is om deze strategie te gebruiken in combinatie met andere modaliteiten, waaronder reguliere kankertherapieën. Een veelbelovende invalshoek is om hyperbare zuurstoftherapie te combineren met PDT (Photodynamic Therapy) of Immuno-PDT, omdat hyper-oxygenatie heeft aangetoond dat de kanker dodende effecten van PDT verbeteren. Voor sommige vergevorderde stadia van kanker (bijvoorbeeld longkanker of slokdarmkanker) kan PDT worden gegeven tijdens de hyperbare zuurstof behandeling om het genezende effect te vergroten.
Voor patiënten met een vergevorderde mesothelioom ( tumor in longvliezen of buikvlies), kan het beste advies zijn om eerst te opereren om de grote tumor te verwijderen, – chirurgische debulking – en daarna PDT in combinatie met hyperbare therapie toe te passen.